De grote donderklap
door drs. Tjeerd de Boer
Kiezers als een zwerm spreeuwen
Ellendige Elise tekende dit jaar regelmatig een cartoon met een donderwolk,
afgetekend tegen de skyline van Politiek den Haag (de ministeriegebouwen).
Eerst een GroenRode bui, waar Rutte terecht bang voor werd met 30 zetels in
de peilingen. Daarna, in de zomer, de dreigende bui van BoerBurgerBeweging,
ook met mogelijk 30 zetels. Deze bui zakte echter in toen Omtzigt aankondigde
met een eigen partij te komen. Het Nationaal Sociaal Contract kon rekenen
op minstens 30 zetels. En dan op 22 november: De Grote Donderklap, De PVV van
Wilders behaalde 37 zetels. Ook Elise zag deze bui niet aankomen.
Daags later van alles nog eens terugzien en nadenken over van alles en nog
wat. Vroeger, tot en met de jaren ’90 hadden we steeds te maken met de 3
grote partijen CDA, VVD en PvdA, gevolgd door D’66 en Groenlinks. Ook toen
kenden we het begrip zwevende kiezers maar die wisselden toen tussen de
bestaande partijen, een proteststem kon altijd nog terecht bij de SP.
Na het jaar 2000 zou de politiek in deze zin veranderen door de LPF van Pim
Fortuin die uit het niets met 26 zetels in de Tweede Kamer kwam. De schok was
uiteraard groot bij de gevestigde partijen omdat zoiets was nog nooit gebeurd
sinds 1945, toen politieke partijen gefundeerd waren op de zuilen, ofwel
ideologische en levensbeschouwelijke stromingen zoals Rooms Katholiek,
Protestants en de Rode Kerk, de PvdA, en natuurlijk de liberalen van de VVD en
binnen D’66.
Deze bui zakte echter in toen Omtzigt aankondigde met een eigen partij te komen
Maar daags later, zag ik een patroon sinds 2002. Zoals bekend splinterde de
LPF uiteen maar tot veler verassing behaalde de SP in 2006 25 zetels, het beste
resultaat tot dus ver. In 2010 kwam nog niet de doorbraak van de PVV maar met
24 zetels machtig genoeg om de gedoogkabinet tot stand te brengen. Ook die
constructie hield het niet lang, bij de nieuwe verkiezingen profiteerde de PvdA
en VVD, nota bene de Paarse Partijen waar Fortuin zo tegen tekeer ging. Na
kabinet Rutte 1 zou de PvdA met Samson 38 zetels behalen ,ook een onverwacht
resultaat. De VVD werd net iets groter (41 zetels) en eigenlijk zou een Paars
neoliberaal drama zich herhalen: 50 miljard bezuinigen op de collectieve sector.
De PvdA betaalde de rekening bij de volgende verkiezingen in 2017 met 9 zetels.
Opkomst van proteststemmen tegen de gevestigde orde partijen
Wat me dan
vervolgens opviel in de periode 2002- 2020 dat veel kiezers als een zwerm
spreeuwen een proteststem uitbrachten tegen gevestigde partijen (LPF, SP, PVV)
maar als dat tegenviel weer massaal terugkeerden bij gevestigde partijen als de
PvdA en VVD. Na 2020 zou dit veranderen. De PVV kon altijd rekenen op minimaal
15 zetels in de Tweede Kamer door de protestkiezers tegen de gevestigde orde
(nepparlement). Intussen werd Baudet met zijn Forum voor Democratie een
fenomeen voor de politiek en de media. Zijn momentum viel echter verkeerd, hij
haalde 12 zetels in de Eerste Kamer, waarna daar zijn fractie versplinterde als
de LPF. Datzelfde overkwam Caroline van de Plas die met haar BBB als geduid,
als een donderwolk boven den Haag hing met haar 17 zetels in de Eerste Kamer en
meerderheden in provinciebesturen. Ze moest het met 7 zetels doen na de recente
verkiezingen in de Tweede Kamer. Omtzigt kan tevreden zijn als binnenkomer met 20
zetels, zeker afgezet tegen de monsterzege van de PVV, die nu in de peilingen op
47 zetels staat. Verrassende reactie van Wilders bij Een Vandaag op TV dat zijn
partij-organisatie overbelast kan worden. Sinds 2020 zijn vele zwevende kiezers
duidelijk proteststemmers tegen gevestigde partijen en de gevestigde orde in de
maatschappij (elite).
De partij organisatie van de PVV
Inderdaad zal Wilders problemen kunnen krijgen om genoeg mensen te vinden voor
vertegenwoordiging in de Kamers, Provinciale Staten en gemeenteraden. Zijn partij
heeft geen ledenorganisatie wat om meerdere redenen vreemd is. Kennelijk is het
in het Nederlandse staatsbestel mogelijk om een dergelijke politieke partij op te
richten. Mogelijk een politicoloog of een staatsrechtsgeleerde te raadplegen waarom
dat kan. Economisch ook vreemd want stel dat zo’n PVV 30.000 leden behaalt, reken
maar uit hoeveel contributie. Afhankelijk zijn van donaties kan riskant zijn, als
de bron niet deugt zoals een malafide persoon of organisatie, kost je dat je
reputatie. Ten derde zeer vreemd is dat bij gebrek aan een ledenorganisatie de PVV
niet intern politieke talenten kan ontdekken, die zich vervolgens ‘van onderaf’
moeten bewijzen, bijvoorbeeld als gemeenteraadslid, of in partijfuncties zoals
secretaris van een commissie.
Inderdaad heeft Wilders daags na de verkiezingen moeite gehad om betrouwbare
mensen met politieke ervaring in de Tweede Kamer te krijgen. Dit ten kosten van
PVV vertegenwoordiging in provincies en gemeenten. Vandaar zijn angst bij het idee
dat de PVV 47 zetels behaalt...
Tenslotte kan de leiderschapsstijl van Wilders, namelijk autoritair, de PVV in
problemen brengen als bepaalde nieuwe Kamerleden niet zo loyaal en plooibaar
zijn m.b.t. zijn manier van leidinggeven. Ik kan me voorstellen dat mogelijke
coalitiepartners huiverig blijven om met de PVV een regering te vormen. Om te
beginnen bij Omtzigt die terecht grondwetkwesties centraal stelt. Dat mensen
uit bepaalde minderheden wel Nederlands staatsburger zijn, maar minder dan de
meeste staatsburgers.
Vreemd is dat bij gebrek aan een ledenorganisatie de PVV niet intern politieke
talenten kan ontdekken
Nabeschouwing
Op weg naar de verkiezingen nam mijn ergernis toe omdat niet
bestaans (on) zekerheid centraal bleef maar Immigratie en (nationale)
Identiteit. Het ging weer niet over de economie, de alsmaar toenemende
ongelijkheid in inkomens en vermogens. De PVV is qua sociaal economische
onderwerpen vrij links. Minimumlonen en daaraan gekoppeld de uitkeringen moeten
omhoog. Let wel Eigen Uitkeringen Eerst bij Wilders.
Maar ook de PVV doet geen voorstellen om concerns en rijken meer te belasten,
simpelweg om daar de financiële middelen te vinden voor het herstel van de
collectieve sector. Personeelstekorten terugdringen in alle sectoren, ook het
bedrijfsleven. En hier zit een wrange politiek van o.a. de PVV, altijd tegen de
Immigranten en dan moeten we volgens Wilders e.a. denken aan Minder! Zie Ter
Apel.
Maar bij nader inzien, wie zijn al die immigranten? Zo’n 70.000 expats,
hoogopgeleiden. In de regio Eindhoven zijn 50.000 vacatures openstaand in de
high tech sector. 50.000 buitenlandse studenten. Arbeidskrachten, veelal uit
Oost Europese landen die het vuile en zware werk doen en bij ontslag
letterlijk op straat staan omdat ze de huisvesting van hun werkgever kwijt
zijn. 70.000 vluchtelingen uit de Oekraïne die velen in Nederland warm
onthaalden, zelfs in eigen woning. Maar vluchtelingen uit Syrië, of Rusland,
zijn toch ook gevlucht voor hun VRIJHEID? VRIJ WORDEN VAN DIKTATUREN ZOALS
HET RUSLAND VAN PUTIN, HET SYRIÉ VAN ASSAD. Ziet Wilders deze logika niet?
Of zie ik een bepaalde logika niet, uiteraard buiten de wiskunde, namelijk
dat Wilders bepaalde sympathieën heeft die ik niet kan rijmen met vrijheid:
Putin, Orban. Rechts populisme genoemd.
Ten slotte
Maar Wilders, die ook mijns inziens vrij ongenuanceerd denkt
over immigratie en wie dat dan zijn vergeet een belangrijke ontwikkeling,
namelijk de vergrijzing, o.a. in Nederland, Europa en ook Japan en China. En,
in o.a. Nederland, personeelstekorten door bezuinigingen. Vorig jaar op een
vakantie ontmoette ik een Iraanse vrouw, arts specialist, 30 jaar. Ze had op
eigen initiatief een stageplaats gekregen in een ziekenhuis om ervoor te
zorgen dat haar diploma erkend zou worden volgens de Nederlandse maatstaven.
Echter, dat mocht niet volgens De Regels van de Nederlandse overheid. Toen ik
haar ontmoette, was zij ontmoedigd, en had grote moeite met die PVV.
Moeten de immigratieregels strenger, zou helaas het centrale thema in de
verkiezingen worden. Ja en nee, vooral praktischer, zoals ik duidde met die
Iraanse arts. Beoordeel ‘vluchtelingen’ naar hun wensen naar vrijheid, en
naar hun capaciteiten. Van arbeider tot en met intellectueel zijn die mensen
hard nodig! Moet ik uitweiden, van buschauffeur tot en met een Iraanse
neuroloog?
Van arbeider tot en met intellectueel zijn die mensen
hard nodig!
Maar helaas in een verkiezingsstrijd die ontaarde rond de thema’s Immigratie,
lees vluchtelingen stromen op weg naar Vrijheid van dwang en oorlogen, en
Nationale Identiteit Eerst, raakte het thema bestaansonzekerheid op de
achtergrond. Ook bestaansonzekerheid voor degenen die naar ons land zijn
gevlucht, als Vrienden voor de Vrijheid. Natuurlijk, met alle liefdadigheid
van dien door mensen die vluchtelingen menswaardig willen opvangen, eindigt
dat bij capaciteitsproblemen. Als hun cultuur waarbij vrouwen ondergeschikt
zijn aan mannen, botst met onze cultuur van poging tot gelijkheid.
Tot besluit
Wordt het een kabinet met Premier Wilders, én de NSC van Omtzigt,
én de BBB van stoere boerin Caroline, én de zwalkende VVD o.l.v. de Turkse
Nederlander Yesilgüz? (Wilders had al problemen met de dubbele nationaliteit
van de BLONDE Kasja Ollèngren.) . Ik zie het niet gebeuren. Omtzigt heeft
terechte twijfels bij veel PVV standpunten in hun verkiezingsstandpunten. Veel
daarvan is onhaalbaar, van NEXIT, het stoppen van steun aan Oekraïne of
moskeeën sluiten. 75 % van de kiezers stemden niet op de PVV. Ik zie geen
regering van Premier Wilders, een soort Orban, i.s.m. de NSC, BBB en VVD.
Onder andere door personeelsproblemen binnen de PVV en de Orban achtige
leiderschapsstijl van de zogenaamd blonde Wilders.
Wat en wie dan wel? Uiteindelijk bepalen toch de kiezers hoe de politiek moet
zijn of worden. In 1933 kozen de kiezers massaal voor de NATIONAAL
‘socialistische’ partij van A. Hitler. Je kan als democraat dus kiezen voor
een diktatuur. Over de gevolgen daarvan, is wat mij geen discussie nodig. De
Tweede Wereldoorlog heeft 60 miljoen doden opgeleverd waarvan 10 % joden. Ik
zou als liefhebber van De VRIJHEID eens kijken naar al die mensen die er net
zo denken en voelen als ik.
Ooit in 1989, In Berlijn nabij de vallende muur, besefte ik de essentie van
VRIJHEID VAN VOELEN EN DENKEN. Het ging niet om de VVD en later de PVV. Het
gaat om vrijheid, voor de mensen die leven onder godsdienstige diktatoren,
rechtse of linkse diktatoren, alle (D)IKTATOREN!
De essentie van VRIJHEID VAN VOELEN EN DENKEN
Ik blijf Vriend van de Vrijheid, die zijn ouders en hun generatie heeft zien
vechten tegen de bezetter, het regime van Adolf Hitler. De verkiezingsuitslag
van 22 november heeft me even ELLENDIG gemaakt. Toch zie ik de toekomst van de
VRIJHEID niet somber in. Ooit zullen in Rusland, en Iran, met name vrouwen,
opgeleid en met een smartphone in hun bezit, afrekenen met (D) Iktatoren. Het
zal enige jaren duren voor het zover is.
Leren van activisten: wat houdt de hoop levend?
door Isabel Awad als antwoord op de vraag van beste-id
Doceren over en onderzoek doen naar hedendaagse onderwerpen kan een
sombere aangelegenheid zijn. In mijn seminar over ‘Media en
sociaal-culturele verandering’ ontmoet ik bijvoorbeeld jonge mensen
die zich zorgen maken over de klimaatcrisis en over de steeds grotere
rol van door bedrijven gecontroleerde algoritmen; over autoritaire
regimes en over de toenemende dreiging van autoritarisme in zogenaamde
democratieën. Velen volgen wereldwijde en lokale discussies over
racisme en genderdiscriminatie op de voet. Of ze nu Nederlander zijn
of niet, de kans is groot dat de armoede in hun omgeving toeneemt en
dat ze regelmatig geconfronteerd worden met de Noord-Zuidkloof, die
onvermijdelijk een smet werpt op kosmopolitische dromen.
Als docent probeer ik hun zorgen niet te temperen, maar ze uit te
diepen en centraal te stellen in de klassikale discussies. We praten
over macht – de macht van hegemonische normen, de macht van
bedrijfslogica’s, de macht van nationalistische vertogen – en over
de manier waarop macht omgezet wordt in zwijgen en onzichtbaarheid.
Al snel bereiken gesprekken een cruciaal punt en vragen we ons af: is
het wel de moeite waard om in de klas te blijven? Gelukkig hebben we
daar goede theoretische en empirische redenen voor. Wat de
omstandigheden ook zijn, er zijn inspirerende vormen van strijd voor
sociale rechtvaardigheid om van te leren. Steeds weer kunnen we hoop
putten uit creatieve – en soms ook krachtige – acties die een
tegenmacht vormen. In de collegezaal noemen we dit agency. Dezelfde
macht die ten grondslag ligt aan de consolidatie van hegemonische
normen, de bedrijfslogica en uitsluitingsdiscoursen, is ook de bron
van hoop op sociale verandering.
Agency is er altijd. Dat bestuderen we in de klas (met behulp van
literatuur – zoals altijd). We hebben als mens allemaal agency, maar
we zijn niet allemaal even gedreven om deze te gebruiken om sociale
rechtvaardigheid na te jagen. In mijn droomonderzoeksproject wil ik
leren van degenen die dat wel doen, en ik wil dat etnografisch doen.
Ik wil tijd doorbrengen en praten met mensen die (een aanzienlijk
deel van) hun leven wijden aan de strijd voor sociale
rechtvaardigheid en die daarbij ook vaak hun leven op het spel
zetten. Ik wil begrijpen hoe zij zich sociale rechtvaardigheid
voorstellen, wat die voorstellingen gevormd heeft en wat ze levend
houdt, en hoe ze die voorstellingen in actie omzetten.
Voorstellingen of verbeeldingen zijn gestut op de overtuiging dat
dingen anders kunnen. Om een wereld die sociaal rechtvaardig is
voor te stellen, moet de werkelijkheid niet alleen maar veranderbaar
zijn, ze moet béter kunnen. Niet beter voor jezelf – zoals in het
neoliberale credo – maar beter voor degenen die onderdrukt,
weggedrukt en tot zwijgen gebracht worden. De kracht van
verbeeldingen ligt grotendeels in hun communicatieve kracht en
daarmee in de oproep tot gemeenschapsvorming. Verbeeldingen kunnen
anderen verleiden tot de overtuiging dat verandering nodig is en
dat solidariteit die mogelijk kan maken.
Mijn droomproject zou putten uit enkele van de meest dankbare
ervaringen die ik heb gehad, niet alleen als onderzoeker, maar ook
als persoon: mijn ervaringen onder activisten. In het begin van de
jaren 2000 bracht ik voor mijn proefschrift enige tijd door met
Latinx (mensen met een Latijns-Amerikaanse achtergrond) activisten
in San Jose, Californië. Ik herinner me nog levendig het gesprek
met de vrouw die – zo hoorde ik van anderen – voor een
bulldozer had gestaan om de rechten te verdedigen van huurders die
waren verdreven door een van de lievelingsprojecten van Silicon
Valley aan het eind van de jaren tachtig: het Tech Museum of
Innovation. In het nieuws, zei ze, was ze altijd als een
‘herrieschopper’ neergezet. Herrieschoppers zoals zij sliepen
nauwelijks, verdienden heel weinig en besteedden veel van hun tijd
aan het organiseren van verandering.
Tien jaar later ontmoette ik een andere groep activisten, vrouwen
die structurele huisvestingsverbeteringen eisten in een buurt die
in de media vaak omschreven werd als ‘het grootste getto van Chili’.
Deze leiders van de gemeenschap in Bajos de Mena stopten nooit. Als
ze niet voor hun eigen familie en hun buren zorgden – een goede
matras voor de diegene die bedlegerig zijn, medicijnen voor de
zieken, troost voor de nabestaanden – zochten ze naar manieren
om de eindjes aan elkaar te knopen, terwijl ze bij
overheidsinstanties aanklopten en mediacampagnes coördineerden.
Onder en tussen deze activisten leerde ik belangrijke lessen over
de relatie tussen sociale rechtvaardigheid en de nieuwsmedia die ik
niet in de academische literatuur had gevonden. Diversiteit en
professionaliteit in de mainstream nieuwsredactie van San José
maakten uitsluitingen minder duidelijk, maar mensen stonden er
niettemin machteloos door. De vaak stigmatiserende berichtgeving
over Bajos de Mena werd niet simpelweg opgelegd aan de bewoners,
maar werd grotendeels gevormd door de media-agenda.
Mijn droomproject zou een grote en voor mij op dit moment
dringende vraag stellen: wat houdt de hoop levend? Waar komt de
energie vandaan voor al die zorg, arbeid en solidariteit? Ik zou
niet ver hoeven reizen. In Rotterdam bijvoorbeeld is veel te leren
van anti-armoede activisten, waarvan sommigen ons al tientallen
jaren waarschuwen voor groeiende ongelijkheid. Terwijl ik dit
schrijf, in november 2023, ben ik vooral geïnspireerd door de
vastberadenheid en goedhartigheid van diegenen – in Nederland en
elders – die ons proberen wakker te schudden over de
verschrikkingen die plaatsvinden in Palestina. Hoewel hun
activisme een veel langere geschiedenis heeft, hebben de laatste
weken veel urgentie toegevoegd aan de vraag: hoe komt het dat
hoop niet alleen overleeft in wanhopige tijden, maar zelfs
belangrijker kan worden dan bijna al het andere?
Isabel Awad is Associate professor at Erasmus University Rotterdam
Voer voor avontuurlijke toeristen
Door Julie Smit op Lesvos / 18 november 2023
Eten & Drinken Smitaki's Thema's
Een van de toeristentrekkers van Lesvos is het middeleeuws aandoende
Molyvos, met zijn burcht die boven het stadje uittorent. Rondom de
huizen die tegen een berg zijn aangeplakt, verbonden door pittoreske,
kronkelige straatjes, vind je een aantal hotels, terwijl een veelvoud
aan B&B’s zich in het dorp zelf heeft genesteld. Het dorp telt ook
een grote expatbevolking die een deel van het jaar het dorpje levendig
houdt.
Niemand had deze zomer de grote zondvloed aan toeristen zien aankomen.
Een eilandgemeente zou moeten weten hoeveel bezoekers de
chartervliegtuigen en veerboten op het eiland gaan uitspuwen: alsof de
ferry’s met ladingen Turken en hun chique auto’s onaangekondigd op het
eiland aankwamen, en alsof de chartervluchten vanuit Turkije en Europa
allemaal stiekem op het eiland landden.
Het gevolg was regelmatig een helse verkeerschaos in Mytilini en elders
op het eiland, en ellenlange rijen voor eetgelegenheden in Molyvos,
waar je nauwelijks nog een tafel kon krijgen zonder eerst te reserveren.
Menige toerist heeft gezworen nooit meer een stap te zetten in dit
overbevolkte stadje, waar de gemeente duidelijk was overvallen door de
aantallen mensen die over de kinderhoofdjes schuifelden op zoek naar
drank, eten en vermaak.
De gemeente verdient ook geen lof voor het waterbeheer in Molyvos.
Van de twee waterreservoirs was er een al langere tijd buiten werking,
en pas aan het begin van de zomer besefte men dat de hitte eraan zat
te komen en het watergebruik zou stijgen. Een grote, al het grondwater
oppompende watertruck werd ingezet om dit tekort enigszins te
verlichten, ‘strategisch’ gestationeerd op een gevaarlijk verkeerspunt
aan de hoofdweg naar Molyvos. Maar desondanks zat het bovenste gedeelte
van het dorp de halve zomer zonder water, en dat was wel een heel lange
zomer dit jaar. Hoeveel aanrijdingen de watertruck heeft veroorzaakt,
is niet bekend.
Misschien hebben gemeentewerkers de gehele winter geen tijd voor dit
soort dringende zaken, evenmin als voor de leidingen die in juni nog
even snel moesten worden gelegd in de richting van het kasteel,
waardoor de weg erheen dagenlang onbruikbaar was.
Nu is het leed geleden: de toeristenmassa’s zijn weg en de mensen moe.
Er zijn nog maar weinig eigenaars van restaurants (en winkeltjes) die
de puf hebben om hun zaak open te houden, ook al is er een aantal dat
maar wat graag ook toeristen in het najaar wil hebben. De toeristen
die zich buiten het seizoen op het eiland wagen, zullen zich echter
goed moeten voorbereiden, want de meeste eetgelegenheden zijn tijdens
de wintermaanden gesloten.
Gisteren bezocht ik met vrienden het heiligdom van Mesa, waar we niet
de enigen waren. Daar waren meer mensen dan in het uitgestorven Skala
Kallonis, waar alles gesloten was. Met vieze gordijnen voor de ramen
was het heel moeilijk om je voor te stellen, dat sommige restaurants
daar ‘s zomers toeristen van eten voorzien. Tegenover de kerk echter
bruiste de gezelligheid je toe van het enige restaurant dat wél
tijdens de winter openblijft: To Mezèn, een nieuwkomer met een
verrassend leuke menukaart én uitstekend eten.
Enkele dagen geleden troffen we ook Skala Sykaminia (een andere grote
toeristische trekpleister van Lesvos) aan als een heus spookdorp:
alles potdicht, behalve één café dat koffie serveert. Samen met
groepen hongerige Turkse en Engelse toeristen en Griekse dagjesmensen
moesten we uitwijken naar het charmante visrestaurantTo Kyma, dat een
stukje buiten het zeemeerminnendorp aan de weg langs het strand ligt
(en ook ’s winters open blijft). Onder een warme herfstzon genoten we
er van een voortreffelijke lunch.
Via de onverharde weg door de bergen reden we naar Molyvos, dat net
voor de duisternis in een prachtige oranje gloed lag. Aan het einde
van de route, even boven de heetwaterbron van Eftaloe, dook plotseling
een wegversperring op: wááát?! De gemeente had de laatste helling
rijkelijk laten insmeren met cement! Nergens een waarschuwingsbord
geplaatst! Er zat niets anders op dan om te keren en via het
spookdorpje naar huis te rijden, wat een omweg van negentig minuten
betekende, ín het donker. Er zijn al jaren plannen om deze zandweg
van Eftaloe naar Skala Sykaminia te asfalteren, ook al is het de meest
gebruikte wandelroute van het eiland. Stilletjes hoop ik dat de
gemeente nog niet aan die herculesarbeid is begonnen en het alleen bij
deze helling laat.
Nee, de gemeente maakt het de toeristen in Noord-Lesvos niet makkelijk.
Je moet van een avontuurtje houden, zoals een hittegolf overleven
zonder voldoende water, of een tafel in een eetgelegenheid veroveren
wanneer grote menigten hetzelfde willen. En hoe overleef je een
vakantie buiten het seizoen, wanneer het gros van de lokale ondernemers
moet uitpuffen, olijven oogst of zelf op vakantie gaat? Maar dat is
uiteraard niet de verantwoordelijkheid van de gemeente.
abonneren op Smitaki's: wordpress@smitakislesvos.com
Storm en zout
Door Julie Smit op Lesvos / 3 december 2023
November baadde zich nog in aangenaam zomerweer, toen opeens
onbestendig winterweer een kortstondige aanval op het eiland
deed. Met duikelende temperaturen barstte een heftige storm
los, die de golven rond het eiland tot ongekende hoogte
bracht. Ik ben opgegroeid aan de Noordzee en hield ervan om
me aan het woeste water te vergapen wanneer de windkracht
naar 8 Beaufort klom, het liefst aan de pier van IJmuiden.
Maar zowel in de Noordzee als hier in de Egeïsche zee zag ik
nooit zulke – misschien wel drie meter hoge – golven op de
kust toe rollen en met bulderend geraas op stranden en vooral
tegen kades beuken. Met helaas catastrofale gevolgen: de
vrachtboot Raptor, die 6000 ton zout vervoerde van Alexandrië
(Egypte) naar het Turkse Istanbul, verdween met man en muis
onder de opspattende, wild schuimende zee, enkele mijlen
tegenover Skala Erèsoe. Het 106 meter lange schip, ooit van
een dubieuze Noord-Afrikaanse firma, voer onder de vlag van de
Comoren, met veertien bemanningsleden uit India, Syrië en
Egypte. Slechts één zeeman kon worden gered.
Ik vroeg me af of het zout van Egypte zoveel goedkoper is dan
het zout van Lesvos, om het helemaal onder de schaduw van de
piramides vandaan te gaan halen, terwijl Lesvos misschien op
een dagreis van Istanbul verwijderd ligt. Alsof de zoutpannen
van Kalloni op Lesvos alleen beroemd zijn bij vogelspotters
die er speciaal komen om trekvogels zoals zwarte ooievaars te
beloeren. Nadat in oktober het zout uit de pannen is gelicht,
ligt er een machtige, sneeuwwitte berg zout in de zon te
pronken die moeilijk te negeren is, totdat racende
vrachtauto’s het over de smalle bergweg naar Pètra brengen
waar boten in de haven wachten om het naar klanten te brengen.
Jaarlijks leveren deze zoute velden wel veertigduizend ton
zout.
De zoutpannen van Skala Polichnitos zijn vooral bekend om hun
grote groepen flamingo’s die er op één been staan te
foerageren. En ook hier ligt een in de zon schitterende berg
die jaarlijks goed is voor zo’n tienduizend ton zout. Dit
witte goud wordt via de haven van Skala Polichnitos verhandeld
en vervoerd, net zoals de schelpdieren in de winter.
Toen koning Winter zoveel stampij maakte, liep het eiland
alleen materiële schade op. Woedende golven hapten stukken uit
havenmuren in Molyvos, creëerden een forse, open breuklijn in
de weg in Eftaloe als was er een aardbeving geweest, en
verplaatsten op meerdere plekken – zoals in Erèsos en Vatera –
het strand pontificaal naar de weg. Als toetje zakte de
temperatuur zó laag, dat bergtoppen en enkele bergdorpen (zoals
Agra) bedolven werden onder een laag sneeuw, zo wit als het
gewonnen zout.
Welkom Winter Wonderland: de zomer eindelijk verdreven, ook al
steeg de temperatuur weer vrolijk naar 20 oC, zodra de storm
zijn hielen had gelicht. We hebben lang op regen moeten wachten,
maar nu krijgen we het dubbel en dwars voor de kiezen. Het
hemelwater kwam zó rijkelijk naar beneden, dat de bomen
langzamerhand dronken zijn van al dat vocht en de zoutpannen
weer met water zijn gevuld.
Niet dronken maar erg ongeduldig zijn de grassen die zich nu
boven de grond verdringen om het zonlicht te omhelzen, zelfs als
dat versluierd wordt door grijze regenwolken. Met een beetje
geduld kun je de sprieten zelfs zien groeien. Elk jaar is het
weer een hele belevenis om de landschappen te zien transformeren
van uitgedroogd geel naar sappig groen. Ook de paddenstoelen –
die vorig jaar wegens te weinig regen niet te voorschijn wilden
komen – zijn dankbaar voor het vele water én de zomerse
temperaturen. Nu de zon weer iedereen naar buiten lokt, zal het
een drukte van belang zijn in de bossen met paddenstoelenzoekers.
Afgelopen maand was een van de warmste novembermaanden ooit in
Griekenland. Terwijl men driftig de sporen van de razende winden
opruimt, worden tegelijkertijd de kerstspullen uit de dozen
gehaald en de straten versierd. Als de wind geen streken meer
gaat uithalen en de temperatuur blijft stunten, hebben we geen
strooizout meer nodig en maken we zelfs een kans op de warmste
kerst ooit. Een fijne december!
abonneren op Smitaki's: wordpress@smitakislesvos.com
