Afsluiting van een missie tegen armoede en schulden foto: Ahmed Abdellahi en demissionair premier Dick Schoof na afloop van de kort geleden gehouden bruggenloop. Uitdaging Begin 2025 stelde postbode Ahmed Abdellahi voor zichzelf een doel: "Ik ga in 2025, 25 marathons lopen. En dat doe ik om aandacht te vragen voor de groeiende armoede en ongelijkheid, die ik tijdens mijn baan constateer aan de hand van de toenemende hoeveelheid brieven die te maken hebben met aanmaningen en schulden." Afronding Aanstaande zondag 21 december hoopt Ahmed zijn uitdaging af te ronden en daarom nodigt hij zoveel mogelijk mensen uit om uit solidariteit een stuk mee te lopen. Start: 09:30 uur bij het Marathonbeeld Rotterdam Finish 13:00 - 13.15 uur stadhuis Coolsingel Loop mee uit solidariteit Iedereen is van harte welkom om mee te rennen. Kies zelf hoever je meeloopt. Ahmed zelf loopt drie maal de bekende Rotterdamse bruggenloop-route. Daarna is zijn uitdaging voor de volle 100% afgerond. Ahmed: Dank aan iedereen die mij dit jaar heeft gesteund. Laten we sterk eindigen ! ⇒
Martijn van Leerdam (Pauluskerk) spreekt Wethouder Buijt "Het is de schuld van de migranten." "Het is de schuld van Den Haag." "Het is de schuld van al mijn voorgangers van de afgelopen 30 jaar." Gisteravond was ik in debat met Ronald Buijt, wethouder & lijsttrekker an Leefbaar Rotterdam. Dakloosheid was het onderwerp. Vanwege de regen en de kou begreep iedereen hoe urgent dat is. Helaas kwamen er maar weinig concrete toezeggingen. "We doen onderzoek naar nieuwe maatregelen." "We kunnen niet alleen maar sociale huurwoningen bouwen." Maar er is toch al een plek waar je alle buitenslapers naar binnen kan halen, hield ik de wethouder voor. Die plek is bestemd voor iedereen die 's nachts niet buiten wil slapen, en nergens anders terecht kan. Waarom doe je deze opvang niet wat vaker open, bijvoorbeeld de hele winter lang - in plaats van slechts wanneer het vriest? "Het is arbitrair. Maar zo is het nu eenmaal besloten, ooit." "We doen al een heleboel!" "Wacht maar op ons verkiezingsprogramma, daar komt ook nog wat in over de Pauluskerk." Ondertussen sliepen er vannacht weer gewoon 250 mensen op straat in Rotterdam. Ik heb er buikpijn van. En ik snap niet hoe we dit kunnen accepteren met elkaar. ⇒
Thuis blijven wonen ? door John Wildenberg / LinkedIn (Actief in het Sociaal Financieel domein) "John, Misschien kan mijn zoon beter op zichzelf gaan wonen." Ik denk meent ze dat nou? Ze was juist zo blij dat hij weer terug thuis was. Ik vraag: "gaat het niet goed tussen jullie? Is er iets vervelends gebeurd?" "Nee" zegt ze, "Ik heb gewoon heel veel stress. Ik word nu gekort op mijn uitkering en hij kan zijn schulden niet betalen als hij kostgeld moet betalen". Ik zeg: "wacht ff, is er verder niks aan de hand? dus je wil alleen dat hij weggaat vanwege je uitkering?" "ja" hoor ik haar zeggen, "Ik ben eigenlijk wel blij dat hij hier is. Hij helpt mij veel en zeker met mijn ziekte is het fijn dat hij er is." "Maar dan moeten we toch kijken of hij gewoon hier kan blijven wonen", zeg ik. "Laten we eerst ff op een rijtje zetten wat de gevolgen zijn" Uit de proefberekening blijkt dat moeder door de kostendelersnorm 292 euro achteruit gaat. Door het inkomen van haar zoon verliest ze voor het komende jaar 229 euro aan huurtoeslag. In totaal moet ze dus minimaal 521,79 aan kostgeld vragen om de vaste lasten te kunnen betalen. En dan hebben we het nog niet gehad over energie en boodschappen. De zoon schrikt een beetje van het bedrag. Hij zegt: "eigenlijk zou ik nog wel thuis willen wonen om er ook voor mijn moeder te kunnen zijn, maar dit is wel veel geld." Ik zeg: "Ja ik weet het, maar je moeder kan het echt niet missen in haar begroting en vergis je niet, op je zelf wonen kost ook veel geld." Twee weken later stuurt hij mij een foto van een woning waar hij op heeft gereageerd. een klein appartementje met een huurprijs van 478,97. Hij heeft ook nog eens recht op 50 euro huurtoeslag. Dat scheelt hem bijna 100 euro t.o.v. als hij thuis zou blijven wonen. Als ik me niet vergis hebben we een woningtekort en willen we dat we voor elkaar zorgen. Waarom hebben we dan nog steeds een systeem dat er voor zorgt dat jongeren uit bijstandsgezinnen die niet naar school gaan, na hun 21e beter niet meer thuis kunnen wonen? ⇒
NVVK: Eén minister voor armoede en schulden Aan: De Tweede Kamer Bureau Woordvoering Kabinetsformatie Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Utrecht, 20 november 2025 Betreft: Op weg naar een nieuw kabinet met een minister voor Armoede & schulden Geachte heer Buma, geachte heer Jetten, geachte heer Bontenbal, Wie zelf een goed inkomen en een stabiele levenssituatie heeft, kan het zich soms niet voorstellen. Maar ons land kent honderdduizenden inwoners bij wie het niet lukt inkomsten te laten rijmen met hun uitgaven. Wij, de financiële hulpverleners, zien deze mensen elke dag bij ons in de spreekkamer. Ze vertellen ons over hun schulden. Vaak zijn het ‘overlevingsschulden’: betaalachterstanden omdat levensmiddelen meer prioriteit hadden dan de vaste lasten. Ze vertellen ons over hun stress, en dat ze bijvoorbeeld de verwarming uitlaten omdat anders de energierekening onbetaalbaar wordt. We spreken ook dagelijks schuldeisers. Bij hen merken we bereidheid om de nadruk te leggen op een structurele oplossing in plaats van ‘de laatste euro uit de zak kloppen’. Van ons vragen ze dat we hulpvragers goede begeleiding bieden om herhaling te voorkomen. Op hun beurt sluiten zij zich dan van harte aan bij onze inzet op ‘duurzaam perspectief bieden’. U krijgt deze brief omdat u de sleutel in handen heeft om deze inzet de komende vier jaar te verankeren in landelijk beleid. Dit is wat we u vragen: 1. Benoem één minister voor Armoede- & schuldenbeleid Een op de tien huishoudens heeft problematische schulden, bijna de helft van alle huishoudens is financieel kwetsbaar. Verdere stijging van dit aantal dreigt wanneer de aandacht hiervoor verdeeld blijft. Gefocust en integraal beleid kan verdere stijging voorkomen. Geef 1 minister verantwoordelijkheid én doorzettingsmacht voor bestaanszekerheid, minnelijke schuldhulp, Wsnp en beschermingsbewind. 2. Geef de sector zekerheid en gun hulpvragers een integrale aanpak Schulden kosten de samenleving 8,5 miljard per jaar, blijkt uit het breed omarmde IBO-rapport over de schuldenketen. Daarom zijn de meeste adviezen uit dit rapport overgenomen in het Nationaal Programma Armoede en Schulden. Maar de structurele financiering die hieraan gekoppeld werd, sneuvelde helaas in 2025. We pleiten ervoor dat u dit herstelt, zodat we samen met u de ambities uit het IBO-rapport kunnen realiseren. De hoge kosten van schulden voor de samenleving zullen sterk dalen wanneer u de samenwerking tussen de zorg en de financiële hulpverlening versterkt. De vraag naar zorg daalt, werknemers gaan beter presteren en maatschappelijke gevolgschade wordt voorkomen. 3. Versterk de relatie tussen bewindvoerders en schuldhulpverleners Ontwikkel een integrale visie op bewind als onderdeel van financiële hulpverlening. Maak bewind kosteloos voor hulpvragers. Werk aan deskundigheid en betrouwbaarheid, door goed toezicht en transparantie wanneer het niet goed gaat. 4. Vergroot het bereik en ontwikkel Vroegsignalering verder, Mensen hebben gemiddeld ruim 8 jaar financiële zorgen voor ze hulp vragen bij hun financiële problemen. Vroegsignalering zorgt dat we in een veel eerder stadium contact kunnen leggen om hulp aan te bieden. Het bereik van de hulpverlening zal spectaculair verbeteren wanneer u structureel in vroegsignalering investeert. 5. Stel financiële hulpverleners in staat alle vernieuwingen in ons werk te implementeren Er is veel veranderd in de financiële hulpverlening. We hebben met steun van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid projecten opgezet om de branche te ondersteunen en het werk effectiever uit te voeren. We merken wel dat de uitvoering onder druk staat. Creëer continuïteit in beleid. Dat is goed voor hulpverleners, schuldeisers en hulpvragers. Wat ons betreft meten we het niveau van beschaving van ons land af aan de manier waarop we omgaan met mensen die (financieel) in de knel zitten. Een fatsoenlijk land, het kan wél. Toch? We wensen u wijsheid toe bij het vervolg van uw besprekingen. Met vriendelijke groeten, namens het bestuur van de NVVK, Renate Richters, voorzitter ⇒
Een meerderheidskabinet zonder VVD Hans Goosen, 5 december 2025 Nu de fractievoorzitter van de VVD het eigenbelang boven het landsbelang stelt, heb ik nog eens opnieuw de zetelaantallen van de Tweede Kamer bekeken. Als er een kabinet met als basis D66, GL/PvdA en CDA gevormd wordt, dan zijn daar al 64 zetels in de kamer bij betrokken. Als we daarbij kleine partijen zoals Christenunie, Denk, Partij voor de Dieren en SP bij betrekken, hebben we er nog eens 12 extra zetels (4 partijen met drie zetels). Totaal dus 76 zetels, een meerderheidskabinet. Verdeling van de ministerzetels is daarnaast even eenvoudig. Acht voor de winnaar D66, zeven voor CL/PvdA en CDA. Aangevuld met één minister voor elk van de kleinere partijen. Totaal 22 plus 4 is een gebruikelijke ministersgroep van 26. Hiermee kunnen we begin januari een nieuw meerderheidskabinet hebben, dat het mogelijk vier jaar kan uithouden, zonder overdreven eisen, nergens op gebaseerd, van de VVD. ⇒
Wat is in godsnaam : "Centrum-rechts"? door Jeroen Sprenger, 7 december 2025 (Publicist en voormalig voorlichter van de FNV, later directeur communicatie op het Ministerie van Financiën, waar hij schreef over de introductie van de Euro. Nog steeds actief in het documenteren en analyseren van de geschiedenis van de Nederlandse vakbeweging.) BLIK OPZIJ, BLIK VOORUIT Meestal zijn clichés waarheden als een koe, maar met sommige ben ik het pertinent oneens. Neem bijvoorbeeld: "Elk land krijgt de politieke leiders die het verdient". Kijk in eigen land, kijk in sommige andere delen van de wereld. Niemand wil oorlog, onderdrukking of onderdrukt worden. Zo wil ook niemand de dictatuur van PVV en VVD. Wat is in godsnaam : "Centrum-rechts"? 1. Volgens mij snakt ons land naar een stabiele regering, het tegendeel van wat we sinds de verkiezingen van 2023 hebben. Maar stabiliteit kent verschillende dimensies. 2. In de tijden dat de vorstin een (in)formateur aanwees, werd het uitgelegd als "een kabinet dat op een meerderheid in het parlement kan rekenen". Maar de vorst mag niet meer meedoen, dus wordt de puzzel aan de keuze van de meerderheid van de Tweede Kamer overgelaten. Beter zou zijn geweest als destijds, toen de vorst opzij werd geschoven, er een vaste eerste verkenner / informateur zou zijn aangewezen: de voorzitter van de Eerste Kamer bijvoorbeeld, of van de Raad van State. Een gemiste kans... 3. De Tweede Kamer moddert nu wat aan. In 1977 eiste Joop den Uyl na de grote verkiezingsoverwinning van de PvdA direct het formateurschap op. Het was voor de tweede en derde partij aanleiding om zich schrap te zetten, met het eerste CDA-VVD-kabinet als resultaat. Nu blokkeert de VVD de coalitie van CDA en D66, twee duidelijke winnaars van de jongste verkiezingen. 4. Rob Jetten en Henri Bontenbal hebben in de huidige formatie niet zo offensief ingezet als Den Uyl destijds. Uiterst behoedzaam hebben zij een concept-programma op 5 hoofdlijnen geformuleerd. Een uitgestoken hand aan andere partijen, maar ook aanzet tot de aanpak van al lang vastliggende politieke vraagstukken. Doorbraken waar de samenleving al lang op zitten te wachten. 5. Nu was de beurt aan de politici. Zonder gezichtsverlies konden / kunnen zij aanvullingen geven op het basisstuk. Maar niet allen beschikken over de kwaliteit om over de eigen schaduw heen te springen. En dat is niet wat de meerderheid van Nederlandse kiezers verdient. Jammer genoeg hebben ze de uitkomst niet helder genoeg bepaald. Zeker niet in de zin van een stabiele meerderheid in het parlement. 6. Maar stabiliteit kent ook een andere dimensie, die van de inhoud. Daarvoor ligt de basis klaar, zoals in 1972 "Keerpunt '72". (foto) De formatie verliep niet soepel, er waren twee (in)formerende breekijzers nodig - Marinus Ruppert en Jaap Burger. Zij "braken in" bij de toen nog zelfstandige christendemocratische partijen AR en KVP. Bij de AR haalden ze onder anderen Willem de Gaaij Fortman en Jaap Boersma op, bij de KVP onder anderen Dries van Agt, Tiemen Brouwer, Fons van der Stee en Tjerk Westerterp. 7. Het kabinet haalde ondanks alle onderlinge discussies - "gerollebol" in de woorden van Hans Wiegel de eindstreep. Maar de hervormingsagenda haalde de eindstreep niet. En het tweede kabinet-Den Uyl kwam er nooit. Maar voor nu moet er een eerste kabinet-Jetten-Bontenbal komen. En daarvoor moet er een inbraak worden gepleegd bij de VVD. Mensen van het kaliber-Remkes moeten worden losgeweekt uit de extra-beveiligde inrichting (EBI) die de huidige VVD-leider om zich heen heeft gevormd. 8. De verschillende partijen ter linkerzijde moeten hun aanvullingen of correcties op de uitgestoken hand naar voren brengen. En zo mogelijk stevige bewindskandidaten voordragen. Iemand uit de SP bijvoorbeeld om de arbeidsmigratie te beteugelen... Het belangrijkste is zij een einde bewerkstelligen aan de jarenlange arrogantie en overheersing van de VVD. In de gedachte laten ze maar enige tijd genadebrood eten, dat zal ze bescheidenheid leren. 9. Op VVD, PVV en Ja21 na hebben alle politieke partijen hierbij te winnen. Dat zet ook vele politieke waarnemers buiten de beroepspoltiek aan het denken. Zij adviseren en commentariëren bijna allemaal vanuit de kennis die ze zelf tijdens het VVD-bewind hebben opgedaan. En beschouwen dat als vaste waarden. Dat is volstrekte onzin. Zoals ook het uitroepen van Mark Rutte niet tot "politicus van het jaar" maar zelfs tot Nederlander van het Jaar. Volstrekt misplaatst in de ogen van elke volger van de vaderlandse politiek die de oorzaken van de huidige politieke vraagstukken bekijkt en het aandeel van de man die meer dan 15 jaar aan het roer heeft gestaan. Hij heeft met zijn partij meer kapot gemaakt dan menigeen lief was. 10. Voor de muziek heb ik geprobeerd inspiratie op te doen in de top 100 van 1966, het geboortejaar van D66. Even geen herinneringen aan de kroonjuwelen, daar wordt je alleen maar depressief van, maar aan het optimisme dat vaak verwerkt zat in de popmuziek. Ik kwam uit bij Twice as much en hun hit Sitting on a fence. Zie Jetten en Bontenbal voor me die potentiële politieke medestanders trachten te verleiden. ⇒
Fucking cancer Julie Smit, Lesvos, 29 november 2025 (Smitaki's) ( Golf van Kalloni ) Lesvos is een walhalla voor smulpapen van de Griekse keuken. De meeste restaurants werken met verse ingrediënten die per seizoen verschillen. In de herfst kun je bijvoorbeeld wilde paddestoelen op het menu aantreffen, in de winter zijn er schelpdieren zoals oesters en venusschelpen te vinden, terwijl het sardientje juist een zomertraktatie is. Ik werd echter allereerst aangetrokken door het charmante, rustige Griekse leven en de schitterende natuur van Lesvos, zo’n twintig jaar geleden nog een relatief onbekend eiland, terwijl het met zijn reusachtige oppervlakte qua omvang toch het derde eiland van Griekenland is. Vroeger was uiteten gaan een belangrijk deel van de Griekse cultuur. De restaurants vulden zich dagelijks met drie generaties Grieken, of soms wel vier, van kleine krijsende kinderen tot kromgetrokken oudjes: ze krioelden rondom lange tafels die werden volgezet met heerlijk geurende schalen groenten, vlees en vis en met legers van flessen ouzo en retsina. Wanneer alcohol en smartelijke Griekse liedjes de sfeer opzweepten, gingen de benen van de vloer, danste men met flessen op het hoofd of hurkte met acrobatische toeren op de grond, en werden gelukzalige gevoelens omgezet in Grieks dansen: taferelen die ooit heel gewoon waren, maar sinds de Griekse crisis een zeldzaamheid geworden zijn. Het mediterrane dieet wordt als supergezond beschouwd, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Albert Heijn eetcultuur in Nederland. Op het eiland vliegen de vissen zo uit zee op je bord, kruipen de groenten vanaf het veld direct de keukens in en zwaaien fruitbomen uitnodigend met een keur aan vruchten. Ondanks deze gezonde keuken is ook in Griekenland kanker doodsoorzaak nummer één. Misschien is dat te wijten aan het feit dat Grieken – zeker vroeger – altijd uitblonken in tegelijkertijd eten, drinken en roken. De lange tafels werden gehuld in wolken sigarettenuitstoot en het aantal flessen versloeg naarmate de avond vorderde de schotels met gezond eten. Op Lesvos wordt bovendien nog steeds gefluisterd dat een mogelijke oorzaak van kanker de wolken vol Tsjernobyl adem waren, die na de nucleaire ramp in 1986 boven Lesvos bleven hangen. Een van mijn favoriete filmscènes komt uit de Griekse film Never on Sunday, waarin Melina Merkouri als flirterige dame op haar meisjesbed zit, een dampende sigaret in de mond, terwijl ze op haar kleine pick-up een singeltje opzet en vervolgens het fameuze lied The Children of Piraeus (Ta pedia tou Pirea) zingt. Ja, ik heb gedronken en gerookt als een echte Griekse en zou het liefst – net als Melina – met een sigaret en ouzootje op mijn bed gaan zitten zwijmelen, onderwijl naar Griekse muziek luisterend. Maar helaas ben ik nu in Nederland, waar de Griekse romantiek ver te zoeken is, net zoals de blauwe zee en blauwe luchten. Het mediterrane dieet heeft ook mij niet kunnen behoeden voor de welbekende sluipmoordenaar. De kutkanker heeft bezit genomen van mijn longen, die niet genoeg weerstand meer hebben om duivelse tumoren te weren of te verslaan. En dat ondanks mijn schietgebedjes tot de heilige Georgios, die in het kerkje zetelt vlakbij waar ik woon en me vier jaar geleden van het roken afhielp door me een buikaneurysma te bezorgen. Terwijl uitstekende dokters me vier jaar geleden het leven redden in Athene, kon ik deze keer kiezen tussen onderzoeken in Athene of Nederland. Ik koos voor het laatste. Tussen de scans, prikken en puncties door zit ik te kniezen en groeit mijn heimwee naar het eiland met de dag. Ik hoop weer snel Lesvoriaanse grond onder de voeten te krijgen en het gevecht met de kankerdemonen daar aan te gaan, zolang ik maar de olijven kan ruiken, de zee kan zien, kletspraatjes met mijn katten kan houden, de Lepetimnos een knipoog kan geven, de heilige Georgios een goedemorgen kan wensen en samen met vrienden van een Griekse maaltijd kan genieten. Nee, zonder sigaret, maar wel met een ouzootje of een retsina. ⇒
Van Neoliberalisme naar Neofascisme Door Tjeerd de Boer Rechtspopulisme De term rechtspopulisme werd in Nederland bekend toen de LPF van Pim Fortuin in 2002 26 zetels won, in éen klap. Rechtspopulisme betekende rechtser dan de VVD en CDA, of ruimer omschreven als rechts van de gevestigde middenpartijen. Intussen zijn er in Nederland en Europa een veelheid van rechtspopulistische partijen, aangeduid als extreem rechts, radikaal rechts, illiberaal of autocratisch. Baudet met zijn Forum voor Democratie, rechtser dan de PVV van Wilders, of Orban? Zijn Marine Le Pen of Meloni radikaal rechts of extreem? Of zijn sommige rechtspopulisten fascisten? Op 8 juli dit jaar verscheen in Trouw een artikel over de Amerikaanse historicus Slobodian die beweert dat extreem rechts een radikalisering van neoliberalisme is. Zij zijn a.h.w. radikale marktdenkers. Milton Friedman wilde de staat niet vernietigen -hij was zelfs voorstander van een systeem van sociale zekerheid- maar wilde de markt beschermen tegen overheidsbeïnvloeding. Hij verwierp democratisering van het bedrijfsleven, bijvoorbeeld door vakbonden en ondernemingsraden. Rechtspopulisten daarentegen zijn tegen sociale wetgeving door de staat die zij als gevaarlijke inmenging zien op de vrije marktwerking. Om die reden zijn zij ook tegen globalisering met teveel instituten zoals de World Health Organization en regels die handel en productie belemmeren. Zij pleiten voor vrijhandelszones met weinig regels. Hoewel Slobodian als Amerikaan de waanzin en willekeur van de politiek van Trump nabij beleeft, vervangt hij in het geval van Trump het woord rechtspopulisme liever niet voor fascisme. Op TV zag ik een Amerikaanse journalist die de USA wel omschrijft als Een Plutocratische Reli- Fascistische Politiestaat in wording. Neofascisme Wanneer en waarom wordt rechtspopulisme fascisme? Een directe opmerking is hier op zijn plaats: het gaat om ‘modern’ of hedendaags fascisme dat niet is te vergelijken met de Nazi’s van Hitler, de knokploegen van Mussolini of het Japanse fascisme. Je moet in ieder geval spreken van neofascisme dat recent van toepassing is in bepaalde landen. Wat is dan (neo-) fascisme? Een week geleden las ik een boek van Rosan Smits, politicoloog en journalist bij de Correspondent, dat veel van mijn vermoedens en kennis bevestigde: Dit is fascisme. Deze titel ook als een waarschuwing omdat veel burgers en politici het gevaar onderschatten van ontwikkelingen die leiden tot een fascistisch regime (net als in de jaren ’30 van de vorige eeuw). Om te beginnen dus: welke maatschappelijke en politieke ontwikkelingen leiden tot een fascistische politiek? Ontwikkeling van neofascisme Een grote maatschappelijke onvrede bij arbeiders en middenklasse door onzekerheid, armoede en onrechtvaardige verdeling van welvaart ligt voor de hand om radikaal te stemmen omdat de gevestigde partijen verzuimden de behoeften en verlangens van de kiezers te bevredigen. Maar radikaal kiezen kan zowel naar links of rechts. Wat belangrijk is dat een bevolking in onvrede gevestigde partijen, een elite of buitenlanders de schuld geven voor de malaise die de gevestigde politiek veroorzaakte voor zovelen. Van schuld geven naar het creëren van een vijandbeeld is een kleine stap voor politiek radikalen. Bij socialisten en communisten is het vijandbeeld duidelijk: de kapitalisten of wel de bezittende klasse en hebben dankzij Marx een duidelijke ideologie. Linkse partijen zetten zich in voor de verdrukten en verliezers binnen het kapitalisme zoals arbeiders, vrouwen en vaak ook de lagere middenklasse. Extreemrechtse partijen mankeert het aan een duidelijke ideologie maar hebben wel duidelijke vijandbeelden, om te beginnen linkse partijen of ruimer gezegd, alles en iedereen die progressief is, immigranten, bepaalde minderheden in een land en een globale elite die profiteert van productie en handel. Naast haat is het ook nodig om angst aan te jagen, gegeven die vijandbeelden. Hierbij is de taal van belang, leugens vervangen feiten over de verguisde bevolkingsgroepen en kleine gebeurtenissen worden uitvergroot tot drama’s en misdaden. Maar radikaal rechtse partijen worden door hun extreme ideeën en plannen daardoor vooralsnog genegeerd door gevestigde partijen. Ze krijgen wel steun maar door een nog los verband van extreemrechtse bewegingen en individuen. De grote doorbraak van rechtspopulistische partijen kwam na 2000 toen grote groepen gefrustreerde kiezers zich gingen afkeren van de gevestigde politiek, zoals arbeiders, boeren maar ook conservatieven en neoliberalen. Extreemrechts kreeg meer aandacht van delen van een zakenelite en religieuze groeperingen waardoor hun ideeën steeds normaler, dan wel acceptabeler werden. Rechtspopulistische partijen werden vaak nog buitengesloten voor regeringen maar hun invloed werd zo groot dat gevestigde partijen sommige ideeën en plannen van hun overnamen, verrechtsing kortom. Intussen zijn bepaalde extreemrechtse partijen zo sterk geworden dat ze vanuit een parlement niet alleen de regering constant aanvallen maar ook democratische regels en instellingen zoals het rechtssysteem. Duistere complottheorieën komen hier goed van pas zoals de ‘deep state theorie’ die een progressief complot voorstelt van journalisten, rechters, onderwijsinstellingen en nog veel meer. Democratie wordt verworpen omdat dit systeem geen oplossingen biedt voor tal van maatschappelijke en economische problemen in het eigen land en bedreigingen van buitenaf, zoals globalisering. De roep om een Grote Leider neemt toe die geen tijd en energie kwijt zal zijn met het bereiken van compromissen en het rekening moeten houden met de belangen van minderheden. Het kantelpunt naar neofascisme wordt bereikt als een extreemrechtse partij namens het volk zoveel stemmen krijgt dat alleenheerschappij mogelijk wordt. Parlement en ook het rechtssysteem kunnen worden genegeerd; de afbraak van de democratie krijgt vorm. Sinds zijn aantreden dit jaar regeert Trump per decreet en kan hij Congres en Huis van Afgevaardigden negeren waar hij een Republikeinse meerderheid heeft. Kenmerken van neofascisme Neofascistische organisaties hebben vaak een intens verlangen en fascinatie voor een mythisch verleden waarin een bevolking ‘zuiver’ was en hardwerkend. Een duidelijke maatschappij van mannen en vrouwen en een hiërarchie: mannen zijn de harde werkers buitenshuis en vrouwen doen het huishouden. Recente neofascisten gebruiken graag ‘omvolkingstheorieën’ om te wijzen op vermenging van rassen en bevolkingsgroepen die de nationale identiteit bedreigen. Nationalisme is ook een centraal kenmerk, je kan dit duiden als nationaal egocentrisme. Niet zelden stellen neofascisten hun land voor als slachtoffer van binnenlandse en buitenlandse vijanden. Hard werken wordt als een ideaal voorgesteld en hier is een verrassende overeenkomst tussen neoliberalisme en neofascisme. In turbokapitalistische prestatiemaatschappijen worden mensen die niet mee kunnen of willen doen, te minachten losers genoemd. Bij neofascisten is een eendere verachting te zien voor minderwaardige mensen, zoals werklozen en arbeidsongeschikten maar ook minderheden die veroordeeld worden om wie ze zijn, zoals de Joden in Hitler Duitsland. Neofascisten verschillen van neoliberalen als het gaat om sociale rechtvaardigheid en de verzorgingsstaat: de neoliberalen willen behoud van een minimaal stelsel van sociale zekerheid, voor neofascisten is dit een bedreiging voor onbelemmerde marktwerking. Om die reden zijn zij tegen globalisering met regels voor mensenrechten, productie- en handel. Een berucht kenmerk van neofascisme is het verwerpen van feiten, dus ‘de’ realiteit. Zelfs wetenschappen worden verworpen, zoals klimaatwetenschap. Neofascisten bedienen zich net als hun voorgangers van leugens en ontkenningen die groteske vormen aannemen. Het Hitlerregime zei het al: als je de leugens maar vaak genoeg herhaalt, worden deze vanzelf waarheden. Alternatieve waarheden die niet getoetst hoeven worden aan realistische gebeurtenissen of feiten. Voorbeelden van groteske leugens zijn Netanyahu die ontkende dat er honger is in Gaza, Putin die ontkent dat de Russen Oekraïne aanvallen en Trump bij wie sinds zijn aantreden in januari meer dan 33.000 leugens zijn vastgesteld. Is neofascisme een voortzetting van neoliberalisme maarb dan op een radikaler manier? Nee. Sinds Trump aan de macht is, begon hij krankzinnige handelsoorlogen tegen met name China. Een land dat hij beschuldigde van een handelsoverschot terwijl dat het resultaat was van slimmer produceren en verkopen door China dan Amerika. Vrije wereldhandel? Nee dus, Trump verplicht diverse landen om te investeren in de USA. In eigen land verplicht hij supermarkten de prijzen te verlagen (wegens inflatie), is het aankopen van aandelen door de overheid enorm toegenomen, niet alleen in strategische bedrijfssectoren. Trump blokkeerde een overname van US Steel door het Japanse Nippon Steel, verbood ASML om chipsmachines te exporteren naar China en het meest bizarre was dat Coca Cola zijn receptuur moest veranderen (die geheim is). Ziehier neofascist Trump die als een olifant de grondregel van Milton Friedman vertrapt namelijk LETS BUSINESS FREE TO GOVERN THE WORLD. Zonder overheidsbemoeienis. Vandaar dat ik de veronderstelling van Slobodian moet verwerpen. Het neofascisme van Trump is geen radikaal marktdenken t.o.v. neoliberalisme maar een aantasting van de vrije werking van markten, zoals zijn handelsoorlogen bewijzen. ⇒
